فاطمه شعبانی: ظاهر افراد نخستین چیزی است که توسط مردم دیگر مورد توجه قرار میگیرد.
مد و نحوه پوشش شما میتواند روشی برای ابراز کردن طرز تفکرتان باشد و به سادگی میتوانید
به این سبک خودتان را بیان کنید. مد به ویژه برای نوجوانان و جوانان وسیله ای است
که خود را ابراز میکنند. مخالفان و موافقان مد هرکدام دلایل خود را دارند. اما این میان نمیتوان
نقش طراحان لباس که با طرحهای ابداعیشان تأثیر بهسزایی در صنعت مد در یک دوره
خاص زمانی دارند را نادیده گرفت. با« ژاله زکی زاده» طراح لباس سریالهای شهرزاد، یوسف پیامبر و بانوی عمارت درباره طراحی
لباس و مد ایرانی صحبت کردیم.
آیا مد یک
صنعت است؟ اگر بله جایگاه ایران در صنعت مد کجاست؟
بله حتما یک صنعت است و اگر در این کشور یک صنعت
نیست حتما باید تبدیل به صنعت شود اما
جایگاه ایران از رتبه 100 فکر کنم 99 است!! ما اصلا مد نداریم ما اغلب مصرف کننده و
مقلد هستیم، ما در همه جنبهها تقلید میکنیم و خیلی نوآور نیستیم؛ نه اینکه
بگوییم نداریم داریم ولی کم. ما بچه های با استعدادی داریم اما امکان نوآوری و
قدرت ریسک نوآوری را نداریم طراحان جوان ریسک نمیکنند مثلا اگر شنل زده و ریسکش
را هم کرده است پس ما ادامه بدهیم کسانی که سرمایهگذار هستند باید فکری کنند.
مد چه موقعی مخرب و چه موقع سازنده است؟
مد در هرشرایطی سازنده است بستگی دارد به نوع
مصرف و نگاهی که آدمها به آن میکنند وگرنه ایجاد مد ، به مد بودن و به روز بودن مخرب
نیست، بستگی به نگاه دارد، اگرکسی برداشت منفی داشته باشد تخریبی است و درهرچیزی هم
این اتفاق میافتد اما مد در هرشرایط سازنده است و شما را رو به جلو میبرد.
مد در صنعت پوشاک چقدر تاثیر دارد وچطور موجب
پیشرفت صنعت پوشاک میشود؟
یکی از نقشهای
سازنده اش همین تاثیرش در صنعت پوشاک است. شما اگر به روز باشید و کارتان تنوع داشته
باشد طالب زیاد میشود و وقتیطالب زیاد باشد این چرخه میچرخد شما تولید میکنید
مصرفکننده مصرف میکند اما اگر شما طرحی را بزنید و 10 سال هم طرح را تکرار کنید
جامعه اشباع شده است و دیگر احتیاجی به آن ندارد اما هرچقدر مد بیشتر باشد صنعت های
مرتبط به این رشته رشد میکند؛ مطمئنا کارخانه پارچه بافی وقتی ببیند چیزی مد میشود
براساس آن تکنولوژی پارچه بافی اش را به روز میکند.
این زنجیره وار جلو میرود.
اما اگر برویم چین، بگوییم فلان برند را میزند و بخریم و به کشورمان بیاوریم ما
تبدیل به مصرف کننده بیفایده میشویم. مثال میزنم سالها قبل اسپاگتی را از
کشورهای دیگر وارد میکردیم، دیدیم وقتی طرفدار زیاد شد نرفتیم بیشتر ماکارونی وارد
کنیم رفتیم کارخانه ماکارونی ایجاد کردیم و خودمان تولید کردیم و تنوع دادیم و حتی
نحوه پختش را هم ایرانی کردیم. وقتی کشورسازنده میشود و خودش تولید میکند دست
نیاز به سمت کشورهای دیگر دراز نمیکند.
یکجور ایرانیزه شدن؟
دقیقا. کشور ما از لحاظ مد قوی است ،طراح های
جوان حتی پا به سن گذاشته ی خیلی خوبی داریم که اگر پرداخته شود از دل ایران فرم و مدهای
بسیار خوبی بیرون میآید که میتواند در جهان مطرح شود.
پس چرا باوجود طراح های خلاق و جوان نمیتوانیم لااقل
در ایران جریان سازی کنیم؟
اول اینکه
تنبل هستیم و دوم اینکه مردم دلسوز نداریم، مسئولین هم از دل ما مردم برمی خیزند - از
خارج که مسئول وارد نمیکنیم- به طبع مسئولان دلسوز نداریم! من فکر میکنم ما آدمهای
بسیار باهوش و درعین حال بسیار تنبل هستیم، آدمهای راحت طلب که در منیت خودمان گم
شدیم. متاسفانه این چیزهایی است که داریم و ما را عقب نگه داشته است. همه اش میگوییم
ما فلان چیز را داشتیم ، ما به داشتیم - داشتیم، بسنده کردیم و به داریم ها اهمیت و
پروبال نمیدهیم!
این میان طراحان
لباس ما مقصر نیستندبا وجودی که پتانسیلش را داریم خلاقیت نشان نمیدهند یا کاری
تولید نمیکنند که جامعه بپسندد و یک جریانی ایجاد شود؟ مثلا طرح ها ایرانیزه شود
و با فرهنگ و قوانین کشور ما همخوانی داشته باشد از طرفی به نظرمیرسد کارهای
ایرانی گران است!
من اینجا از
طراحان لباس دفاع میکنم به خاطر اینکه ما خیلی چهارچوب و محدودیت داریم. همین
وارد کردن پوشاک یک مافیا است مثلا مانتو که مصرف روزانه تمام زنان ایرانی است از
چین مانتو میآورند وبه قیمت120- 100 هزار تومان میفروشند اما اگریک طراح طرح
بزند پارچه کمتر از متری 50 هزار تومان نیست حداقل 2 متر و نیم پارچه میخواهد و کمترین
دستمزدی که خیاط میگیرد120 هزار تومان است یک مانتو برای تولیدکننده 250
هزارتومان در میآید اما از چین مانتو میآید 150 هزارتومان! طراح چکار کند؟من چند
وقت پیش یک سرمه دوزیدر حدود 10 در 6 سانتی متر سفارش دادم 500 هزارتومان برای من
هزینه برداشت. این سرمه مختص ایران نیست و در هند و بعضی کشورها هم میزنند اما
اصلش از یزد اصفهان است. من میخواهم ایرانیزه کنم باید از ایران یک چیزهایی داشته
باشم همه گران هستند. ازآن طرف بحث کارگر
است مهاجرین افغانی بهتر و ارزان تر کارمیکنند بعد میگویند ایرانی ها بیکار
هستند بحث خیلی پیچیده است.
همیشه مد با
تهاجم فرهنگی همراه است؟
نه، تهاجم فرهنگی هجوم آوردن یک فرهنگ به فرهنگ
دیگر است. ببینید مانتو از ما نیست مانتو از کشور فرانسه است حتی واژه اش هم
فرانسوی است کجا پیشینیان ما مانتو میپوشیدند؟ در ایران فقط کسانی مانتو میپوشیدند
که به عنوان لباس کار بود. با این حساب تهاجم
فرهنگیبا مانتو شروع شده است! جوان است دوست دارد خودش را نشان بدهد با این همه
رسانه و ارتباط اقتضای سنش است و دوست دارد فلان جور لباس بپوشد.
شاید ما در مقابلش چیزی نداریم یک مد ایرانی
نداریم....
دقیقا چیزی
نداریم ما میگوییم نپوش اما جوان میگویدچی بپوشم؟ همه اش تنبلی ما است همه اش دلسوز نبودن ماهاست،
عموم مردم مورد نظرم است مسئولین در راس هرم ،ماهم دراطراف هرم ؛هیچکداممان دلمان
برای ایران نمیسوزد برای فرهنگمان نمی سوزد.
لباسهای
عشایر ما کاملا پوشیده است آیا ما میتوانستیم یونیفرم مدرسه ها را به سبک لباسهای
عشایر بدوزیم هم رنگ دارد هم کاملا پوشیده است؟
هم پوشیده است
هم با فرهنگ ما جور است؛ ما میتوانیم مد ایرانی داشته باشیم، مد ایرانی اگر ایجاد شود
با فرهنگ و قوانین کشور هم همخوانی دارد. اگر ما به تاریخ برگردیم ما زیباترین
لباسها را داریم، سال پیش یک طراح ایرانی در نیویورک برای لباس ایرانی اول شد چون هم
رنگ و هم شادابی دارد. بروید ابیانه مردم آنجا لباسهای محلی ابیانه را میپوشند چقدرزیباست
تنوع رنگ دارد درعین حال پوشیده هم هست.
با توجه به
اینکه شما طراح لباس سریال شهرزاد بودید و الان هم طراح لباس سریال بانوی عمارت
هستیددر مقطعی که سریال پخش میشد اوج استقبال از لباس های طرح شهرزاد دربازار
بود نمیشد این گسترده تر بشود ما مثلامد شهرزاد
را ایجاد کنیم؟
با پخش این سریال کسانی بودندکه میگفتد با این
طرحها لباس داشته باشیم هستند و کسانی هستند که میدوزند؛ یکی از دغدغه های ما
طراحان لباس این است که لباسی که برای سریال تلویزیون طراحی میکنیم جوری باشد که
بشود بیرون هم استفاده کرد، بستگی به سرمایه گذار دارد. من به عنوان طراح لباس
پیشنهاد میدهم یک سرمایه گذار باید این ریسک را بپذیرد ببیند خواهانش چقدر است.
پس اگر بخواهد مد ایجاد شود باید علاوه برطراح
خوب یک سرمایه گذار خوب داشته باشیم؟
این در الویت نیست. در تمام دنیا اول در سینما و
تلویزیون ازکارتنها و انیمیشن شروع میکنند مثلا اول کارتن یخزده
یا الیسا و آنا را میسازند و براساس آن لباسشان را هم تولید میکنند. این قهرمان،
خوشآیند مردم است، جوری طراحی میکنند که مردم بپسندند و مردم دوست داشته باشند و مد
را اینجور وارد جامعه شان میکنند. همین گردنبند مرغ آمین را نگاه کنید کلی مردم
دوست داشتند واستقبال کردند و مد شد، مد را میتوان از تلویزیون و سینما وارد
جامعه کرد.
پس چرا سریال شهرزاد که اینهمه مورد استقبال مردم
قرار گرفت چرا پشتش گرفته نشد درحالی که میتوانست موج مد ایجادکند؟
قدرت ریسکپایین است. سرمایه گذار باید این
لباسها را بگیرد دپو کند آیامردم بخرند یا نه؟ از طرفی بخواهد اینجا تولید کند
گران درمیآید میدهد کارگاههای چین میدوزد ،جنسی که اگر درایران با پارچه ایرانی
تولید شود 500-600 هزار تومان درمیآید ،نهایت با 100-200 برایش تولید میکند. یک
مافیا به این وحشتناکی در پوشاک است؛ نمیگذارند از تولید کننده و طراح حمایت کنند ما
حامی و دلسوز نداریم ما آدمهایی برای 10 سال فکر کن نیستیم ما آدمهایی هستیم که
برای همین الان و برای خودمان فکر میکنیم.
فکر نمیکنیم بچه های ما 40 سال دیگر چکار خواهند کرد؟ مامردمی هستیم که
این ضرب المثل را داریم : دیگی که برای من نجوشد میخواهم کله سگ در آن بجوشد!!
این فرهنگ و تفکر ما است ما خیلی خودخواهیم!
با وجود تمام این مسائل ما میتوانیم امید داشته
باشیم با این طراحان یک جریان مد در دنیا داشته باشیم، چشم انداز شما از مدایرانی
چیست؟ اگر مد اسلامی راه اندازی کنیم کشورهای داریم که فرهنگشان با فرهنگ ما
همخوانی دارد.
بله غیر از این کشورها برای اروپایی ها هم خیلی
جذاب است اما و اما با این افکار اگر بدتر
نشویم باید خوشحال بشویم!! ما اگر بخواهیم میتوانیم .
خود من بارها اعلام کردم حاضر
هستم باشرایط و قوانین اسلامی در فشن شو، نیویورک شو شرکت کنم اما هیچ کس از من
حمایت نکرده است؛ بانی این قضیه وزارت ارشاد است اما میگویندنمی شود، گران در میآید
و در توان ما نیست! اما از نداشتن یک مد ایرانی بیشترین ضرر را خودمان میکنیم،
همینکه میگوییم ما دچار تهاجم فرهنگی شده ایم وقتی مد ایرانی داشته باشیم خودمان
به خودمان بیشترین ضربه میزنیم می گوییم این پیراهن را نپوش آن شلوار پاره را
نپوش جوان میگوید: چی بپوشم؟ جواب نداریم درمقابل چی بپوشم سکوت میکنیم در حالی
که این همه رنگ و این همه خلاقیت داریم. امیدوارم بچه ها اجازه کار داشته باشند ما
جوانهای خلاق داریم امیدوارم به خودمان بیاییم مسئولین هم از خودمان هستند اگر ما خودمان
دلمان به حال خودمان نسوزد هیچ احدی دلش برای ما نمیسوزد.